108 మహేశ్వర మూర్తులు

మన వేద, పురాణ మరియు ఆగమముల ప్రకారం శివుడు అరూపరూపి. కానీ శివుడు చూపిన కొన్ని లీలలననుసరించి శివునికి కొన్ని రూపములు చెప్పారు. వానిని మనం ఇంతకు  ముందు మనం 23 శివలీలలుగా చెప్పుకున్నాం. వానితో పాటుగా మరికొన్ని రూపములను కలిపి ఈ 108 మహేశ్వర మూర్తులుగా చెప్తారు.
అవి

1. బిక్షాటన మూర్తి
2. నటరాజ మూర్తి
3. అజ ఏకపాదుడు
4. యోగ దక్షిణా మూర్తి
5. లింగోధ్భవ మూర్తి
6. కామదహనమూర్తి (కామారి)
7. త్రిపురాంతక మూర్తి (త్రిపురారి )
8. మహాకాళేశ్వర మూర్తి 
9. జలంధరి 
10. గజాంతక 
11. వీరభద్ర 
12. కంకాళ భైరవ మూర్తి 
13. కళ్యాణ సుందర మూర్తి 
14. వృషభారూఢ మూర్తి
15. చంద్రశేఖర మూర్తి 
16. ఉమా మహేశ్వర మూర్తి 
17. హరిహర మూర్తి 
18. అర్ధనారీశ్వర మూర్తి 
19. కిరాత మూర్తి 
20. చండీశ్వరానుగ్రహ మూర్తి 
21. చక్రపాద స్వరూప మూర్తి 
22. సోమస్కంద మూర్తి
23. గజముఖానుగ్రహ మూర్తి 
24. నీలకంఠ 
25. సుఖాసన మూర్తి 
26. పంచముఖ లింగ మూర్తి 
27. సదాశివ మూర్తి 
28. మహాసదాశివ మూర్తి 
29. ఉమేష మూర్తి 
30. వృషభాంతిక మూర్తి 
31. భుజంగారలలిత మూర్తి 
32. భుజంగత్రాస మూర్తి 
33. సంధ్యాంరిత్త మూర్తి 
34. సదానృత మూర్తి 
35. చండ తాండవ మూర్తి 
36. గంగాధర మూర్తి 
37. గంగవిసర్జన మూర్తి 
38. జ్వరభగ్న మూర్తి 
39. శార్దూలహర మూర్తి 
40. పశుపత మూర్తి 
41. వ్యాఖ్యాన దక్షిణామూర్తి 
42. విన దక్షిణామూర్తి 
43. వాగులేశ్వర మూర్తి 
44. ఆపాయుద్దరణ మూర్తి 
45. వటుక భైరవ మూర్తి 
46. క్షేత్రపాల మూర్తి 
47. అఘోర మూర్తి 
48. దక్షయజ్ఞహర మూర్తి 
49. అశ్వారూఢ మూర్తి 
50. ఏకపాద త్రిమూర్తి 
51. త్రిపాద త్రిమూర్తి 
52.  గౌరీవరప్రద మూర్తి 
53. గౌరీలీలా సమన్విత మూర్తి 
54. వృషభహారణ మూర్తి 
55. గరుఢాంతిక మూర్తి 
56. బ్రహ్మశిరఃచ్చేదక మూర్తి 
57. కూర్మారి 
58. మస్త్యారి 
59. వరాహారి 
60. శరభేశ్వర మూర్తి 
61. రక్తబిక్షప్రధాన మూర్తి 
62. గురుమూర్తి 
63. ప్రార్ధన మూర్తి 
64. శిష్యభావ మూర్తి 
65. ఆనందతాండవ మూర్తి 
66. శాంత తాండవ మూర్తి 
67. సంహార తాండవ మూర్తి 
68. కపాలీశ్వర మూర్తి 
69. మహా మృత్యుOజయ మూర్తి 
70.   త్రయాక్షర మృత్యుంజయ  మూర్తి 
71. షడక్షర మృత్యుంజయ  మూర్తి 
72. అంధాసురసంహార మూర్తి 
73. జువాపరాజ్ఞాన మూర్తి 
74. సింహాసన మూర్తి 
75. ఇళాకేశ్వర మూర్తి 
76. సత్యనాధ మూర్తి 
77. ఈశాన మూర్తి 
78. తత్పురుష మూర్తి 
79. అఘోర మూర్తి 
80. వామదేవ మూర్తి 
81. అనంతేశ్వర మూర్తి 
82. కుమారానుగ్రహ మూర్తి 
83. హయగ్రీవానుగ్రహ మూర్తి 
84. మహారుద్ర మూర్తి 
85. నర్తన రుద్ర మూర్తి 
86. శాంతరుద్ర మూర్తి 
87. యోగ రుద్రమూర్తి 
88. క్రోధ రుద్ర మూర్తి 
89. వృంజి రుద్రమూర్తి 
90. ముహుంట  రుద్ర మూర్తి  
91. ద్విభుజ రుద్ర మూర్తి 
92. అష్టభుజ రుద్ర మూర్తి 
93. దశభుజ రుద్ర మూర్తి 
94. త్రిముఖ రుద్ర మూర్తి 
95. పంచముఖాభీషణ రుద్ర మూర్తి 
96. జ్వాలకేశశద్భుజ రుద్ర మూర్తి 
97. అఘోర రుద్ర మూర్తి 
98. విష్ణుధర్మొత్తర రుద్ర మూర్తి 
99. భీమా రుద్ర మూర్తి 
100. స్వర్ణాకర్షణ రుద్ర మూర్తి
101.  భీషణ భైరవ మూర్తి 
102. కపాల భైరవ మూర్తి 
103. ఉన్మత్త భైరవ మూర్తి 
104. క్రోధ భైరవ మూర్తి 
105. ఆశితంగ భైరవ మూర్తి 
106. రురు భైరవ మూర్తి 
107. చండ భైరవ మూర్తి 
108. సంహార భైరవ మూర్తి 

నటరాజ మూర్తి - ఆహార్యం

నటరాజ మూర్తి శివునికి గల అనేక రూపములలో ఒకటి అని మనం ఇంతకు ముందు చెప్పుకున్నాం కదా! అలాగే శివుని రూపం ఆహార్యం గురించి, వినాయకుని ఆహార్యం గురించి  దానిలో దాగి ఉన్న రూపాత్మకత గురించి కూడా ఇంతకు ముందు చెప్పుకున్నాం! ఇప్పుడు నటరాజ రూపం ఆహార్యం గురించి చెప్పు కుందాం.

ఇది నటరాజ స్వామి రూపం. ఇప్పుడు మనం ఈ రూపం, దీనిలోని విశేషములు గురించి తెలుసు కుందాం.

నటరాజ స్వరూపం పంచ కృత్యాత్మకం. ఇది శివుని సార్వభౌమత్వాన్ని సూచిస్తుంది.

1. అపస్మారక పురుష : నటరాజు పాదముల కింద ఉన్న మానవుని రూపం అపస్మారక పురుషునిది. అపస్మారక స్థితిని నియంత్రణలో ఉంచితేనే జ్ఞానము ప్రకాశిస్తుంది అని దాని భావం 
2. ఢమరు : పైన ఉన్న ఒక చేతిలో ఢమరు ఉంది. శివ రూప విశ్లేషణ లో మనం ఢమరు గురించి చెప్పు కున్నాం. ఇది నిరంతర జ్ఞాన ప్రవాహమునకు ప్రతీక 
3. నిప్పు : పైన ఉన్న రెండవ చేతిలో నిప్పు ఉంది. ఈ నిప్పు లయమునకు ప్రతీక. అంతే కాకుండా మండపము వలే తన చుట్టూ అగ్ని కీలలు ఉంటాయి. ఇవి ప్రకృతి నటరాజ నాట్యమును సరిగా ప్రతిబింబిస్తాయి. 
4. కింద ఉన్న ఎడమ చేయి పైకి లేచిన తన పాదమును చూపిస్తూ ఉంటుంది. తన పాదములను ఆశ్రయించమని దాని అర్ధం. 
5. అభయ ముద్ర : క్రింద ఉన్న కుడి చేయి అభయ ముద్రలో ఉంటుంది. తన పాదములను ఆశ్రయించిన వారికి తన రక్ష సర్వదా ఉంటుంది అని ఈ అభయం. 
6. జింక: కొన్ని చోట్ల నటరాజు చేతిలో జింక పిల్ల ఉంటుంది. జింక చంచలత్వమునాకు ప్రతీక. చంచలమయిన మనస్సును నియంత్రించుట అలవరచుకొమ్మని దాని అర్ధం. 
7. పుర్రె : శివుని తలలో ఒక పుర్రె కనిపిస్తుంది. ఈ పుర్రె లయమునకు ప్రతీక 
8. గంగ : నటరాజ సిగలోని గంగ కరుణకు ప్రతీక 
9. నెలవంక : నటరాజ సిగలోని నెలవంక కాలమునకు ప్రతీక 
10. భుజంగం : నటరాజు తలమీద ఉన్న పాము సహస్రార చక్రమును చేరుకొన్న కుండలిని శక్తి కి ప్రతీక
11. మూడవ కన్ను : ఇది శివుని సర్వజ్ఞతకు ప్రతీక 
12. మకర కుండలము: నటరాజ కుడి చెవికి మకర కుండలములు ఉంటాయి. ఇది పురుషత్వానికి ప్రతీక 
13. తాటంకము: నటరాజు ఎడమ చెవికి తాటంకములు ఉంటాయి. ఇది స్త్రీత్వానికి ప్రతీక. 
14.  పుఱ్ఱెల మాల: నటరాజు మెడలోని పుర్రెల మాల అనేక సృష్టి లయములకు ప్రతీకలు. 
15. భస్మం : భస్మము స్వచ్ఛతకు ప్రతీక. ఈ వస్తువయినా అగ్నిలో పునీతమయితే మిగిలేది భస్మమే. అలాగే మానవుని జీవనానంతరం మిగిలేది కూడా భస్మమే. కనుక ఈ లోకములలోని ఆకర్షణలు చూసి దేవుని మరచిపోవద్దు అని హెచ్చరిక ఈ భస్మ దారుణం. 
16. రుద్రాక్ష : ఈ రుద్రాక్షలు తన భక్తులు చేసిన పాపములు చూసి జాలితో దయతో శివుడు కార్చిన కన్నీరు అని చెప్తారు. కనుక రుద్రాక్షలు నటరాజు జాలి కి ప్రతీక 
17. ఉపవీతం : నటరాజ స్వామి ఉపవీతంలో 96 పోగులు (దారపు వరుసలు) ఉంటాయట. ఇవి 96 తత్వములకు ప్రతీకలు అని చెప్తారు. ఇవి నటరాజు ధరించుట వలన వానికి అన్నింటికి తానే  అధిపతి అని అర్ధం. 
18. పాము : నటరాజుని చుట్టుకుని ఉన్న పాము విశ్వశక్తి కి ప్రతీక 
19. పులి చర్మం : పులి అహంకారమునకు, కామమునకు ప్రతీక. ఆ పులి చర్మమును ధరించుట వలన మన అహంకారమును, కామమును అదుపులో ఉంచగలను అని చెప్పుట. 

త్రిశూలం

మనం ఇంతకు ముందు శివుని ఆహార్యం గురించి చెప్పుకున్నాం కదా! అక్కడ త్రిశూలం గురించి కొంచెం చెప్పుకున్నాం. ఇప్పుడు ఆ త్రిశూలం  గురించి మరికొంత తెలుసుకునే ప్రయత్నం చేద్దాం!

త్రిశూలం  అంటే మూడు శూలములు కలిగినది అని అర్ధం. ఈ త్రిశూలము

• త్రి గుణములు - సత్వ, రజః తమో గుణములకు 
• త్రికాలములు - భూత భవిష్యత్ వర్తమాన కాలములకు  
• త్రిస్థితులకు - జాగృత్, స్వప్న, సుషుప్తి అనే మూడు స్థితులకు 
• త్రితాపములను - ఆది దైవిక, ఆది భౌతిక, ఆధ్యాత్మిక అనే మూడు తాపములకు 
• త్రి కార్యములకు - సృష్టి, స్థితి, లయము 
•  ధర్మ, అర్ధ , కామములు 

శివుడు ఆది దేవుడు కనుక తన వద్ద ఉన్న శూలము ద్వారా మనలోని ఇన్ని చెడు గుణములను ఒకేసారి నియంత్రిOచ గలడు. వీనిని నియంత్రించటం ద్వారా తాను మాయకు అధిపతి అని మనకు తెలుస్తుంది. 

అయితే మరి ఉన్న మూడు శూలము లలో ఒకటి (మధ్యలోనిది) పొడవు కొంచం ఎక్కువగా ఉంటుంది కదా మరి అది ఎందుకు?

ఈ త్రిశూలం  మన మానవ దేహం లోని నాడీ వ్యవస్థను సూచిస్తుంది. అతి ముఖ్యమయిన ఇడా, పింగళ,  సుషుమ్న నాడులను ఇది సూచిస్తుంది. మన దేహంలో ఇదా పింగళ నాడులు భృకుటి మధ్యభాగం వరకు వస్తాయి (ఆజ్ఞా చక్రం వరకు మాత్రమే), కానీ సుషుమ్నా నాడి పైన ఉన్న 7 వ చక్రం (సహస్త్రార చక్రం) వరకూ వెళ్తుంది.

నటరాజు ఆరాధన - పంచ సభలు

పరమ శివుని అనేక రూపములలో అతి ముఖ్యమయినది నటరాజ రూపం. ఈ రూపం శివుని పంచ కృత్యములను సూచిస్తుంది. దేవాలయములలో నటరాజు ఆరాధన జరిగే ప్రదేశములను సభలు అంటారు. తమిళనాడు లోని వివిధ దేవాలయములలో ని అనేక సభలలో అతి ముఖ్యమయినవి పంచ సభలు. అవి

1. కనక సభ - చిదంబరం 
2. రజత సభ - మధురై 
3. రత్న సభ - తిరువళంగడు
4. తామ్రసభ -  తిరునెల్వేలి 
5. చిత్రసభ - కుట్రాళం 

ఇవి కాక చెప్పుకోదగిన మరికొన్ని సభలు 

1. అద్రి సభ - హిమాలయములు 
2. ఆది చిత్ సభ - తిరువేంకాడు 
3. పెరూర్ కనకసభ - పెరూర్ 

శివుని అష్టమూర్తులు

 శివుని అష్టమూర్తి తత్వముల గురించి మన పెద్దలు అనేక రకములుగా చెప్తూ ఉంటారు. ఇప్పుడు వాని గురించి అవి మనం మన కళ్ళతో దర్శించుకోవటానికి  వీలుగా ఎక్కడ వెలిశాయో చెప్పుకుందాం. ఇంతకూ ముందు మనం శివుని పంచభూత లింగముల గురించి చెప్పు కున్నాం కదా ఇప్పుడు వానితో పాటు మిగిలిన మూడు లింగముల గురించి కూడా చెప్పు కుందాం.
శివుని అష్టమూర్తులు  సర్వప్రాణకోటి యొక్క సృష్టి, స్థితి మరియు లయములకు మూలమై ఉన్నాయి. అవి :

1. శర్వ : భూ రూపము : శివుడు భూమి తన రూపముగా కలిగి ఉన్నాడు. మనం భూరూపమున ఉన్న శివుని కంచి (తమిళ నాడు) లో ఏకామ్రేశ్వరునిగా దర్శించ వచ్చు 
2. భవ : జల రూపము . శివుడు జలమే తనరూపముగా కలిగి ఉన్నాడు. మనం జలరూపమున ఉన్న శివుని జలగండేశ్వరము/ జంబుకేశ్వరం  (తమిళనాడు) లో జలగండేశ్వరునిగా దర్శించ వచ్చు. 
3. రుద్ర : అగ్ని రూపము. శివుడు అగ్నిని తన రూపముగా కలిగి ఉన్నాడు. మనం అగ్ని రూపమయిన శివుడ్ని అరుణాచలం(తమిళనాడు) లో అరుణాచలేశ్వరుని గా దర్శించవచ్చు 
4. ఉగ్ర: వాయు రూపము . శివుడు వాయువే తన రూపముగా కలిగి ఉన్నాడు. మనం వాయురూపంలో ఉన్న శివుని శ్రీ కాళహస్తి (ఆంధ్రప్రదేశ్) లో శ్రీ కాళహస్తీశ్వరునిగా దర్శించవచ్చు. 
5. భీమ : ఆకాశ రూపం . శివుడు ఆకాశమే తన రూపంగా కలిగి ఉన్నాడు. మనం ఆకాశ రూపంలో ఉన్న శివుని చిదంబరం (తమిళనాడు)లో చిదంబరేశ్వరుని గా దర్శించవచ్చు. 
6. పశుపతి : క్షేత్రజ్ఞ రూపం. అంటే ప్రతి జీవిలో ఉండే జీవాత్మరూపం. మనం ఈ క్షేత్రజ్ఞుడయిన రూపమును  ఖాట్మండు (నేపాల్)లో పశుపతినాధ్ గా దర్శించవచ్చు. 
7. ఈశాన : సూర్య రూపం. సూర్యుడు స్వయంగా సూర్యునిగా ఉన్నాడు. మనం ఈ సూర్య రూపంలోని శివుని కోణార్క్ (ఒరిస్సా) లో సూర్య లింగునిగా దర్శించవచ్చు. 
8. మహాదేవ : సోమ రూపం. శివుడు చంద్ర రూపంలో ఉన్నాడు. మనం సోమరూపంలో శివుని చట్టగావ్ (పశ్చిమ బెంగాల్)లో సోమనాథుని గా దర్శించవచ్చు. 

శివుడు సర్వ ప్రాణులయందు సర్వదా ఉంటాడు అనటానికి, ప్రతిజీవి పరమాత్మ రూపం అని చెప్పటానికి ఈ ఎనిమిది రూపములలో ఉన్న శివుడే తార్కాణం. ఎందుకంటే ఈ ఎనిమిది కాకుండా మరొక రూపం/ వస్తువు/ స్థితి ఈ సమస్త సృష్టి లో మరొకటి లేదు. 

ఓం నమః శివాయ 

పురాణంల వివరణ

ఇంతకు ముందు మనం పురాణాలలో భేదములకు అవి చెప్పబడిన  కల్పం అని చెప్పుకున్నాం. మరి ఏ పురాణం ఏ కల్పంలో చెప్పారో చూడాలి కదా! మరి ఆ పురాణములను మొట్ట మొదటి సారిగా ఎవరు ఎవరికీ చెప్పారో, అలాగే ఇంతకు ముందు మనం పురాణాత్మక విష్ణు స్వరూప కధనం చెప్పుకున్నాం కదా! దాని ప్రకారం మనకు గల 18 పురాణాలలో ఏ పురాణం ఏ భాగానికి చెందినదో మొత్తం ఒక టేబుల్ లా ఇస్తున్నాను మీకోసం.

       

	పురాణం పేరు	కల్పం	విష్ణుమూర్తి శరీరభాగం	ఎవరు ఎవరికి చెప్పారు
1	బ్రహ్మ	బ్రహ్మ కల్పం	శిరస్సు	బ్రహ్మ మరీచికి
2	పద్మ	పద్మకల్పం	హృదయం	స్వయంభుమనువు  బ్రహ్మకు
3	విష్ణు	వరాహ	కుడి భుజం	పరాశరుడు బ్రహ్మకు
4	శివ/వాయు	శ్వేత	ఎడమ భుజం	శివుడు వాయువుకు
5	భాగవతం	సారస్వత	తొడలు	విష్ణువు బ్రహ్మకు
6	నారద	బృహత్	బొడ్డు	పూర్వ భాగం : సనకాదులు  నారదునికి
				ఉత్తర భాగం : వశిష్ఠ మహర్షి మాంధాతకు
7	మార్కండేయ	శ్వేతవరాహ	కుడి  పాదం	మార్కండేయ మహర్షి జైమిని
8	అగ్ని	ఈశాన	ఎడమ పాదం	అగ్ని వశిష్ట మహర్షికి
9	భవిష్య	అఘోర	కుడి మోకాలు	బ్రహ్మ మనువు కు
10	బ్రహ్మ వైవర్త	రదాంతర	ఎడమ మోకాలు	సావర్ణి నారదునికి
11	లింగ	కల్పాంత కల్పం/ అగ్ని కల్పం	కుడి చీలమండ	శివ నారదునికి
12	వరాహ	మను	ఎడమ చీలమండ	విష్ణు పృద్వికి
13	స్కంద	తత్పురుష	జుట్టు	స్కందుడు భూమికి
14	వామన	కూర్మ	చర్మం	బ్రహ్మ పులస్త్యునికి
15	కూర్మ	లక్ష్మి	వెన్ను	విష్ణు  పులస్త్యునికి
16	మత్స్య	సప్త/సత్య	మెదడు	విష్ణు మనువుకు
17	గరుడ	గరుడ	మజ్జ	విష్ణు గరుడునికి
18	బ్రహ్మాండ	భవిష్య	ఎముక	బ్రహ్మ మనువుకు

కామం - 10 వ్యసనములు

మనం ఇంతకు ముందు అరిషట్ వర్గముల గురించి చెప్పుకున్నాం! వాటిలో కామం (కోరిక) వలన జనించిన 10 వ్యసనములు గురించి మనువు తన ధర్మశాస్త్రం లొ చెప్పారు. ఆ శ్లోకం ఇప్పుడు చెప్పుకుందాం!

శ్లో : మృగయాక్షా దివాస్వప్నః పరివాదః స్త్రీయో మదః

     తౌర్యత్రికం వృధాట్యా చ కామజోదశకో గణః

భావం : కామం (కోరిక) నుండి పది వ్యసనములు జనించాయి. అవి

1. వేట
2. వాదం
3. పగటి నిద్ర
4. పరనింద
5. స్త్రీలతో కూడటం
6. మధ్యపానం/ మత్తు పదార్ధముల సేవనం
7. నృత్యాభిలాష
8. సంగీతాభిలాష
9. వృధాసంచారం
10. అకారణం గా ఇతరులను శిక్షించటం

ఇక్కడ ఉన్న అన్ని వ్యసనములలో నృత్యం, సంగీతం మనకు ఉన్న 64 కళలలో కూడా ఉన్నయి. ఇక్కడ మనం గమనించ వలసినది, నృత్యమయినా సంగీతమయినా శాస్త్రబద్దంగా ఉంటాయి. వానిని కళాత్మక దృష్టితో మత్రమే చూడగలిగితే మంచిది, కానీ మరొక దృష్టితో చూడటమేవ్యసనం. 

21 నరకములు

ఎవరయినా పాపకర్మలు చెస్తే వారు నరకానికి పోతారు అని చెప్తారు. అయితే అపాత్రదానం చెసిన వారే కాకుండా అర్హతలేని వారి వద్ద దానం పుచ్చుకున్నవారికి కూడా నరకం ప్రాప్తిస్తుంది. అయితే ఆ నరకములు 21 అని మనువు తన ధర్మశాస్త్రంలో ఈ క్రింద చెప్పిన శ్లోకంలో చెప్పారు.

శ్లోః        తామి స్రమంధతామిస్రం మహారౌరవరౌరవౌ

నరకంకాలసూరతం చ మహానరమేవచ

సంజీవనం మహావీచిం తపనం సంప్రతాపనమ్

సంఘాతం చసకాకోలం కుడ్మలం పూతిమృత్తికమ్

లోహశంకుపృజీషం చ పంధానం శాల్మలీం నదీమ్

అసిపత్రవనం చైవ లోహదారకమేవ చ

1.  తామిస్రం
2. అంధతామిస్రం
3. మహారౌరవం
4. రౌరవం
5. కాలసూత్రం
6. మహానరకం
7. సంజీవనం
8. మహావీచి
9. తపనము
10. సంప్రతాపనం
11. సంఘాతం
12. కాకోలం
13. కుడ్మలం
14. పూతిమృత్తికం
15. లోహశంకువు
16. ఋజీషం
17. పంధనము
18. శాల్మలి
19. వైతరణినది
20. అసిపత్రవనం
21. లోహదారకం

శ్రీ శివ మహా పురాణం- శ్లోకముల సంఖ్య

మనం ఇంతకు ముందు పురాణములు 18 అని చెప్పుకున్నాం కదా! వానిలో నాలుగవది అయిన శ్రీ శివ మహాపురాణంను ముందుగా స్వయంగా మహాదేవుడే చెప్పాడు. ఆయన చెప్పినప్పుడు ఆ పురాణము 12 సంహితలుగా చెప్పబడినది. అవి, వానిలోని శ్లోకముల సంఖ్య చుద్దాం!

1. విద్వేశ్వర సంహిత – 10,000
2. రుద్ర సంహిత – 8,000
3. వినాయక సంహిత – 8,000
4. ఉమా సంహిత – 8,000
5. మాతృ సంహిత -8,000
6. ఏకాదశ రుద్ర సంహిత – 13,000
7. కైలాస సంహిత – 6,000
8. శతరుద్ర సంహిత - 3,000
9. కోటి రుద్ర సంహిత – 9,000
10. సహస్త్ర కోటి రుద్ర సంహిత – 12,000
11. వాయవీయ సంహిత – 4,000
12. ధర్మ సంహిత – 12,000

అనగా మొత్తం 1,00,000 ఒక లక్ష శ్లోకములు ఉండేవి. తరువాతి కాలంలో పురాణములు రచించునప్పుడు వేదవ్యాసుడు శివపురాణమును 7 సంహితలుగా 24,000 శ్లోకములతో రచించాడని చెప్తారు. 

అవి 

1. విద్వేశ్వర సంహిత
2. రుద్ర సంహిత
3. శతరుద్ర సంహిత
4. కోటి రుద్ర సంహిత
5. ఉమా సంహిత
6. కైలాస సంహిత
7. వాయవీయ సంహిత

సప్త గంగలు

మన పురాణములలో చెప్పిన అనేక విషయములలో పరమ పుణ్యమయములని నదులను చెప్తారు. అయితే మనకు ఉన్న అనేక నదులలో తలమానిక మైనది గంగా నది. అయితే ఆ గంగ కు సమాన మయినవి అని చెప్ప బడే ఏడు నదులు ఉన్నయి. వానిని సప్త గంగలు అని చెప్తారు. అవి

1. గంగ
2. గోదావరి
3. కావేరి
4. తామ్రపర్ణి
5. సింధు
6. సరయు
7. నర్మద

శివ లీలలు

ఈ అనంత విశ్వంలో భగవంతుని అనేక రూపములలో మనం ఆరాధిస్తూ ఉంటాము. దేవాధిదేవుడయిన మహాదేవుని  మనం అరూప రూపిగా పూజించటానికి మన పెద్దలు ఎన్నో రూపములు ప్రతిపాదించారు. వానిలో శివుని లీలలుగా 23 రూపములను వర్ణించారు. ఆ 23 శివ లీలలు

1. సోమస్కంద మూర్తి
2. కల్యణ సుందర మూర్తి
3. నటరాజ మూర్తి
4. వీరభద్ర మూర్తి
5. శరభ సాళువ మూర్తి
6. బిక్షాటన మూర్తి
7. కామారి
8. ఏకపాదుడు
9. సుఖావహ మూర్తి
10. దక్షిణా మూర్తి
11. విషాపహరణ మూర్తి
12. కంకాళ మూర్తి
13. అజారి మూర్తి
14. హరిహర మూర్తి
15. త్రిపురాసుర సంహార మూర్తి
16. లింగోధ్భవ మూర్తి
17. గణేశానుగ్రహ మూర్తి
18. చండేశానుగ్రహ మూర్తి
19. చక్రప్రధాన మూర్తి
20. కిరాత మూర్తి
21. అర్ధ నారీశ్వర మూర్తి
22. వృషభారూఢ మూర్తి
23. కాలారి

ప్రదక్షిణ

మనం ఏ దేవాలయమునకు వెళ్ళినా భగవంతుని దర్శనముతో బాటు తప్పని సరిగా చెసేది ప్రదక్షిణ. మరి ఇంతకీ ప్రదక్షిణ అర్ధం ఏమిటి?

ప్ర – తిరుగుట

 దక్షిణ – కుడి వైపుగా

అంటే భగవంతుడు మనకు కుడి వైపున ఉండేలా తిరుగుట అని ఒక అర్ధం.

మరొక భావం ఎలా చెప్పవచ్చో ఇప్పుడు చుద్దాం

ప్ర – పాపమును శక్తి వంతముగా పోగొట్టునది

ద- కోరిన కోర్కెలు తీర్చునది

క్షి- సకల కర్మలను నశింపజేయునది

ణ – ముక్తిని ప్రసాదించునది

మానవుడు - ధర్మములు

మన దేశములో మానవులకు అన్నింటికంటే ముఖ్యమయిన భాద్యత ధర్మాన్ని పాటించుట అని చెప్తారు. అయితే ఆ ధర్మములు అనేక రకములు ఉన్నయి. అవి సహజంగా కొన్ని సార్లు సమయమును బట్టి మారుతూ ఉన్నప్పటికీ శాస్త్రం మానవునికి ప్రతిపాదించిన ధర్మములు ముఖ్యంగా 11.

1. సనాతన ధర్మము
2. సామాన్య ధర్మము
3. విశేష ధర్మము
4. వర్ణాశ్రమ ధర్మము
5. స్వ ధర్మము
6. యుగ ధర్మము
7. మానవ ధర్మము
8. పురుష ధర్మము
9. స్త్రీ ధర్మము
10. రాజ ధర్మము
11. ప్రమిథి లేదా ప్రాపంచిక ధర్మము

 

ఈ క్రొత్త సంవత్సరం మనందరిలో మరింత మంచితనం నింపాలి, మనం కన్న కలలు నిజం చేసుకునే మార్గం చూపాలి, కొందరికి అయిన మనం కొంత సహాయం చేయగలగాలి, మన జీవితాలలో మరింత మధుర జ్ఞాపకాలు మిగలాలి, మనతో పాటు మన మిత్రులు, శ్రేయోభిలాషులు, బంధువులు, పరిచయస్తులు, పరిచయంలేనివారు అందరూ సకల సంతోషాలతో ఉండాలి. అందరికీ ఈ ఆంగ్ల సంవత్సరాది మంచి ప్రారంభంకావాలి.   

మన పాత మిత్రుడు 2018 మనకు మిగిల్చిన జ్ఞాపకాలు, అనుభవాలు ఒక్కసారి తలచుకుందాం. ఏమైనా తప్పులు జరిగి ఉంటే సరిదిద్దుకునే ప్రయత్నం చేద్దాం. 2018కు వీడ్కోలు పలుకుదాం. అందరం సంతోషంగా నూతన సంవత్సరం - 2019కి స్వాగతం పలుకుదాం. 

మీ 

దీపిక 

ఏకవింశతి ఉపచారములు

దేవాధిదేవుని పుజించే సమయంలో మనం ముఖ్యంగా చేసేవి 21 ఉపచారములు. వానిని ఏకవింశతి ఉపచారములు అంటాము. అవి

1. ధ్యానం
2. ఆవాహనం
3. ఆసనం
4. పాధ్యం
5. అర్ఘ్యం
6. ఆచమనీయం
7. అభిషేకం
8. వస్త్రం
9. భస్మం
10. గంధం
11. అక్షతలు
12. పుష్పములు
13. బిల్వ పత్రములు
14. ధూపము
15. దీపము
16. నైవేద్యము
17. తాంబూలము
18. మహానీరాజనము
19. మంత్ర పుష్పము
20. నమస్కారము
21. ప్రార్ధన

సనాతన ధర్మంలో దేవాలయముల పాత్ర

మన సనాతన ధర్మంలో దేవాలయముల పాత్ర అత్యంత ప్రముఖమైనది. పూర్వకాలంలో దేవాలయములు కేవలం భగవంతుని పూజా స్థలములుగానేకాక అనేక సామాజిక కార్యకలాపాలకు కూడా నెలవులుగా ఉండేవి. ఆ రోజులలో దేవాలయాలు ఏవిధంగా ఉపయోగ పడేవో చుద్దాం!

1.  వేద విధ్యాలయాలు  :  ఆ రోజులలో ప్రతి దేవాలయంలో అనేక విధ్యార్ధులు నిత్యం వేదాధ్యయనం చేస్తూ ఉండేవారు. వారికి దేవాలయమును మించి మరొక స్థానం అవసరం ఏముంది?
2.     విధ్యావేత్తల సమావేశములు   :  ఆ రోజులలో శాస్త్ర చర్చలకు, అవధానములకు, పండితుల మద్య వాదములకు దేవాలయములు వేదికలుగా మారేవి
3.    కళలు  : లలిత కళలకు దేవాలయములు పట్టుకొమ్మలు. నాట్యములు, గానములు, వాద్యములుకు సంబందించిన ప్రతిఒక్కరు దేవాలయములలో తమ ప్రదర్శనలు ఇస్తూండేవారు
4.    శిలాశాసనములు  : పూర్వ కాలంలో రాజులు తాము చేసిన గొప్ప పనులను, ఆయా దేవాలయములకు చేసిన సేవలను తరువాతి తరముల వారికి అందించే ప్రయత్నంలో భాగంగా దేవాలయములలో శిలాశాసనములు లేదా రాగిపత్రములు వేయించేవారు. కనుక దేవాలయములు మన చరిత్రకు సాక్షులు
5.   స్థూపములు, శిల్పములు, చిత్రలేఖనం : పైన చెప్పిన శిలాశాసనముల వలెనే ఈ స్థూపములు, శిల్పములు, చిత్రలేఖనం కూడా చరిత్రకు సాక్షములు.. అయితే వీని ప్రముఖ్యం ఆ రాజుల సమయంలో కళల స్వరూపమును మనకు తెలియజేస్తాయి
6.    గోదాములు : అప్పట్లో దేవాలయముల ఆవరణ చాలా పెద్దగా ఉండుట వల్ల రైతులు ఆ ఆవరణను కొంతమేర ధాన్యమును నిల్వచేసుకునే గోదాములుగా వాడుకునేవారు
7.   చికిత్సా కేంద్రాలు  : ఆ రోజులలో మనకు ఇప్పుడు ఉన్నట్లుగా వైధ్యశాలలు ఉండేవి కావు. ఆచార్యుల వారి ఇంటిలో లేదంటే దేవాలయంలోనే అన్ని వైద్య సేవలు అందేవి.
8.    గ్రామ సమావేశములు : ఆయా గ్రామములకు సంబందించిన ముఖ్య విషయముల చర్చలు దేవాలయములు వేదికగా జరిగేవి.
9. ఎన్నికల కేంద్రములు : ఆయా గ్రామములలో జరిగే ఏ విధమైన ఎన్నికలయినా దేవాలయ ప్రాంగణాములలో జరిగేవి.
10.  అర్ధిక కార్యకలాపములు  : ఊరికి సంబందించి చేసే ప్రతి కార్యక్రమానికి సంబందించిన ఆర్ధిక పరమైన చర్చలకు, భవిష్య ప్రణాళిక లకు దేవాలయములు కేంద్రములయ్యేవి

ఇన్ని ముఖ్యమయిన పనులు అన్నీ దేవాలయములలోనే జరుగుటకు, అలా జరగాలని నిర్ణయించుటకు ముఖ్యమయిన కారణం పైన చెప్పిన పనులన్నీ ధర్మబద్ధంగా జరగాలనే.

పంచకృత్యములు

భగవానుడు ముఖ్యం గా చేసే పనులు ఐదు. వానిని పంచకృత్యములు అంటారు. అవి

1. సృష్టి : సకల చరాచర జీవుల వృద్ధి ని సృష్టి అంటారు
2. స్థితి : సృష్టించిన జీవరాశి మనుగడ క్రమశిక్షణ న్యాయాన్యాయ క్రమాక్రమ విచక్షణ భారమును వహించుటను స్థితి అంటారు 
3. సంహారం : స్థూలరూపంలో ఉన్న  సూక్ష్మీకరించటాన్ని సంహారం అంటారు 
4.  తిరోభావం : సూక్ష్మీకరించబడిన దానిని తిరిగి స్థూల రూపముగా సృష్టించి వరకూ కాపాడటాన్ని తిరోభావం అంటారు 
5. అనుగ్రహం : పై నాలుగు స్థితులలో పరిభ్రమించుచున్న జీవుడిని తిరిగి పరమాత్మలో కలుపుకోవటాన్ని అనుగ్రహం అంటారు 

శ్రీ మహా విష్ణు రూపములు

భాగవతం మొదలగు పురాణములలో శ్రీ మహా విష్ణు  గురించి వర్ణించ బడినది. అయితే శ్రీ మహా విష్ణు కు ముఖ్యమయినవి, భక్తులను అనుగ్రహించుటకు సులభ మయినవి ఐదు రూపములు ఉన్నాయి. అవి

1. పర రూపం  : ఈ రూపం శ్రీ వైకుంఠం లో ఉండే విష్ణుమూర్తి 
2. వ్యూహా రూపం : ఈ రూపం పర రూపం నుండి వచ్చినది. ఇది ప్రాపంచిక సౌఖ్యములను ఇవ్వగలిగినవి,అవి నాలుగు రూపములు అవి 
• వాసుదేవ 
• సంకర్షణ 
• ప్రద్యుమ్న 
• అనిరుద్ధ  
3. విభవ రూపము : ఇవి అవతారములు 
4. అంతర్యామి : సకల చరాచర జీవరాశి ఆత్మలలో ఉండే రూపం 
5. అర్చా రూపం : ఆ దేవదేవుని మనం కనులతో చూడలేము కనుక వానిని స్థూల రూపం లో ఉంచి పూజించే రూపం 

ఆంగ్ల మాసములు - రోజులు

మనలో కొందరికి ఇప్పటికీ ఆంగ్ల మాసములలో ఏ మాసమునకు ౩౦ రొజులో, ఏ మాసమునకు 31 రొజులో గుర్తు ఉండవు. దీనికోసం 1892 లోనే శ్రీ M.H. సుబ్బారాయుడు గారు వారు రచించిన “అంకగణితం” అనే పుస్తకంలో ఆ విషయములను గుర్తు ఉంచుకోవటానికి  ఒక పధ్యం రచించారు. ఆ పధ్యం మీకోసం!  

పరగముప్పది దినముల బరగుచుండు

జూను సెప్టెంబరేప్రిలు మానుగాను

తగ నవంబరుతో కూడి తధ్యమరయ

ముప్పదొక్కటి దినములు తప్పకుండ

నలరుచుండును దక్కిన నెలలయందు

ఫిబ్రవరి మూడు వర్షముల భ్రముగను

పిదుపనిరువది తొమ్మిది ఫిబ్రవరికి

నదియె లీపందురాంగ్లేయులనువుగాను